İbn Haldun’un “Uluslararası ilişkileri etkileyen unsurlar”a ilişkin görüşlerinin analiz ve değerlendirilmesi

Anahtar Kavramlar: Uluslararası İlişkiler, devlet, realizm, idealizm, statüko, emperyalizm, prestij, egemenlik, asabiyetÖZETİBN HALDÛN’UN “ULUSLARARASI İLİŞKİLERİ ETKİLEYEN UNSURLAR”A İLİŞKİN GÖRÜŞLERİNİN ANALİZ VE DEĞERLENDİRİLMESİ İbn Haldûn’un geliştirdiği “ilm-i umrân”, birey ve toplumların yaşamına ilişkin her tür yapı, süreç, olgu ve kurumu konu edinmesi nedeniyle, uluslararası ilişkiler olarak adlandırılan hususları da (savaş, barış, uluslararası ticaret, uluslararası kültürel etkileşim, diplomasi vs.) kapsamaktadır. İkinci olarak da, düşünürün kullandığı temel kavramların (asabiyet, umran, mülk, devlet, bedavet, hadaret/şehirlilik) söz konusu disiplinle ilişkili olduğu görülmektedir. Ayrıca, düşünürün görüşleri, alanın bilim adamları tarafından “realist”, “eleştirel realist”, “sosyal yapısalcı” veya “realizm” ile “idealizm” arasında bir noktada gösterilmesine neden olacak şekilde kuramsal bir boyut da taşımaktadır. Daha önemlisi, düşünür, uluslararası ilişkileri etkileyen niceliksel unsurları (ülkenin coğrafî şekli ve konumu, iklim, doğal kaynaklar, nüfus, endüstriyel kapasite, askerî hazırlık) ve niteliksel unsurları (toplumsal yapı, ulusal karakter, kamuoyu, ulusal moral ve toplumsal bütünleşme derecesi, siyasal kültür, siyasal liderlik, hükümetin niteliği, bürokrasinin yapısı, diplomasinin niteliği), bunlar arasında bir denge kurarak tartışmaktadır. Düşünür aynı zamanda, söz konusu unsurlar ile devletin dış politika seçenekleri (statüko, emperyalizm ve prestij) arasındaki bağlantıyı da açıklamaktadır. Keywords: International relations, state, realism, idealism, status quo, imperialism, prestige, sovereigntyABSTRACTAN ANALYSIS AND EVALUATION OF IBN KHALDUN’S VIEWS ON FACTORS AFFECTING INTERNATIONAL RELATIONSIlm al-umran, a science developed by Ibn Khaldun, deals with all sorts of structures, processes, facts and institutions concerning the lives of individuals as well as societies, thereby making also what we today call international relations –war, peace, international trade, international cultural interaction, diplomacy, etc.– part of its subject matter. Moreover, the basic concepts used by him –asabiyyah (social solidarity), umran, mulk (political power), state, badawah (rural lifestyle), hadarah (urban lifestyle)– relate to international relations as well. Furthermore, his views have such a theoretical dimension that field scholars frequently label him as a “realist,” a “critical realist,” a “social structuralist” or as occupying a position between “realism” and “idealism.” Most importantly, Ibn Khaldun discusses the quantitative factors –geographical form and position, climate, natural resources, population, industrial capacity, military preparedness– and qualitative factors –social structure, national character, public opinion, the level of national moral and social integration, political culture, political leadership, the characteristics of government, the structure of bureaucracy, the nature of diplomacy– that affect international relations and he does this by establishing a balance between the two groups. He also illustrates the link between these factors and foreign policy options –status quo, imperialism and prestig